RUBY

BİR PROGRAMCININ EN İYİ ARKADAŞI

Verimlilik ve sadelik üzerine odaklanmış, açık kaynak kodlu dinamik bir dildir. Okumayı ve yazmayı kolaylaştıran, doğal bir sözdizimine sahiptir.

Ruby’nin Yaratıcısının İdealleri

Ruby dengenin dilidir. Ruby’nin yaratıcısı Yukihiro “Matz” Matsumoto en sevdiği dillerin (Perl, Smalltalk, Eiffel, Ada, ve Lisp) en iyi özelliklerini harmanlayarak fonksiyonel programlama ile imperativ programlamaya dayanan yeni bir dil yaratmayı amaçlamıştır.
Matz, her zaman “Ruby’yi basit değil, doğal yapmaya çalıştığını” vurgulamıştır, tıpkı yaşam gibi…
Buradan yola çıkarak Matz aşağıdakileri ekler:

Ruby tıpkı insan vücudu gibi, görünüşte basit, ama içinde çok kompleks bir yapıya sahiptir¹.

Ruby’nin Büyüme Hızı

Ruby 1995’te halka duyurulduğundan beri, dünya çapında programcıların dikkatini çekmeye başlamıştır. 2006 Ruby’nin altın yılı olmuştur. Dünyanın en büyük şehirlerinde aktif kullanıcı grupları ve Ruby ile ilgili konferanslar gerçekleştirilmiştir.

Ruby-Talk, en çok kullanılan Ruby e-posta listesi günde ortalama 200 mesaj trafiğine sahiptir.
Programlama dillerinin popülaritesini araştıran TIOBE istatistiklerine göre, Ruby dünya çapında en çok kullanılan 10.cu dil haline gelmiştir. Ruby’nin bu hızlı büyümesinde Ruby on Rails framework’ünün hatırı sayılır etkisi bulunmaktadır.
Ruby aynı zamanda tamamen özgür bir dildir. Ruby size yalnızca sorumluluk anlamında bir özgürlük değil, aynı zamanda kullanma, kopyalama, düzenleme ve dağıtma özgürlüğü de sunar.

Herşey Bir Nesnedir

Matz yeni bir dil yaratmadan önce ideal sözdizimini bulmak için diğer programlama dillerini incelemiş ve araştırmasının sonunda “Perl’den daha güçlü ama Pyton’dan daha nesneye yönelik bir betik dili²” istediğini söylemiştir.
Ruby’de herşey bir nesnedir. Gördüğünüz en ufak bilgi parçası ve kod kendi özelliklerine ve olaylarına sahiptir. Özellikleri isimle çağırma örnek değişkenler ,olaylar da metotlar olarak isimlendirilir. Ruby’nin yüzde yüz saf nesneye yönelik bir dil olduğunun en iyi ispatı bir kod parçası ile bir sayıya olay vererek yapılır:

5.times { print "Ruby'ti *seviyoruz* -- harika bir dil!" }

Çoğu dilde sayılar ve diğer ilkel tipler nesne değildir. Ruby tüm tiplerine metotlar ve örnek değişkenler verme geleneğini Smalltalk’tan miras almıştır.

Ruby Esnektir

Ruby kullanıcılara istediği kısımları değiştirebilme imkanı sunduğu için esnek bir dildir. İsteğe bağlı olarak Ruby’nin esaslı kısımları bile kaldırılabilir, yeniden tanımlanabilir ya da yeni kısımlar eklenebilir. Ruby programıcıyı kısıtlamamayı amaçlamaktadır.
Örneğin toplama işleminin artı (+) operatörü ile yapıldığını biliyoruz. Ama eğer okunabilirlik amacıyla topla gibi bir kelime kullanmak istiyorsanız Ruby’nin gömülü Numeric sınıfına yeni bir metod ekleyebilirsiniz.

class Numeric
  def topla(x)
    self.+(x)
  end
end

y = 5.topla 6
# y'nin değeri 11 oldu.

Ruby’nin operatörleri sözdizimsel olarak esnektir, yeniden tanımlamanıza olanak sağlar.

Bloklar, Tam Anlamıyla Etkileyici Bir Özellik

Ruby’nin esnek bir dil olarak anılmasının en önemli sebeplerinden biri de bloklardır.Bir kapamayı (closure) herhangi bir metoda ataçlayabilir ve metodun nasıl tepki vereceğini belirleyebilirsiniz. Kapamalar, bloklar olarak anlandırırlırlar ve PHP ya da Visual Basic gibi imperativ dillerden Ruby’ye geçenler arasında en popüler özelliğe dönüşmüştür.
Bloklar fonksiyonel dillerden esinlenilerek Ruby’ye getirilmiştir. Matz “Ruby kapamalarında, Lisp kültürüne saygı göstermek istedim³.” demiştir.

search_engines =
  %w[Google Yahoo MSN].map do |engine|
    "http://www." + engine.downcase + ".com"
  end

Yukarıdaki kodda bir blok do ... end yapıları içerisinde tanımlanıyor. map metodu bloğa bir kelime listesi ile çalıştığını bildiriyor. Ruby’de bunun gibi bir çok metod programcıya kendi bloklarını yazıp, metodu istediği gibi şekillendirmesine izin vermektedir.

Ruby ve Mixin’ler

Pek çok nesneye yönelik dilin aksine, Ruby özellikle yalnızca tekil mirası destekler. Çünkü Ruby modül konseptini (Nesnesel-C’de Kategoriler) kullanır ve modüller metodların bir koleksiyonundan ibarettir.
Sınıflar bir modülü kendisine dahil ederse, onun tüm metodlarını da almış olur. Örneğin each metodunu gerçekleştiren her sınıf Enumerable modülünü de kendisine dahil edebilir, böylece döngülerde each ile beraber kullanabileceği bir dizi metoda sahip olur.

class MyArray
  include Enumerable
end

Genelde Ruby’ciler bu yolu bazen çok karmaşıklaşan ve kısıtlayıcı olan çoklu mirastan daha temiz ve sağlam bir yöntem olarak görürler.

Ruby’nin Görselliği

Her ne kadar Ruby sınırlı sayıda noktalama işareti ve İngilizce anahtar kelimeler kullansa da, bazı noktalama işaretleri Ruby’yi dekore etmek için kullanılır. Ruby’de değişken tanımlamaları yoktur. Değişkenlerin faaliyet alanlarını belirlemek için basit noktalama işaretleri kullanılır.

• var yerel bir değişken olabilir
• @var bir örnek değişkendir.
• $var bir global değişkendir.

Bu işaretlendirmeler sayesinde programcı her değişkenin rolünü kolayca görebilmektedir. Aynı zamanda her örnek değişken için self. kullanma külfetini ortadan kaldırmıştır.

Temel İşlevlerin Ötesinde

Ruby çok çeşitli özelliklere sahiptir, aşağıda bir kaçından bahsedilmiştir:

• Ruby Java ya da Python gibi istisna yakalama mekanizmalarına sahiptir, hatalarla başetmek kolaylaşır.
• Ruby tüm nesneleri için gerçek bir mark & sweep çöp toplayıcısı sunar. Eklenti kütüphanelerinde referans sayaçlarına gerek yok, Matz’ın dediği gibi: “Bu sizin sağlığınız için iyidir”.
• C’den Ruby çağıran şık API’si sayesinde Ruby’de C eklentileri yazmak Perl ya da Python’dan daha kolaydır. Bu API aynı zamanda yazılımlara betik dili olarak Ruby’yi gömmek için gereken çağrıları da içerir. Ayrıca SWIG arayüzü de alternatif olarak sunulmaktadır.
• İşletim sistemi izin verdiği sürece harici dinamik kütüphaneler yükleyebilirsiniz.
• Ruby işletim sisteminden bağımsız iş parçacığı özelliği sunar.Yani işletim sisteminin desteklemesine bakmaksızın, MS-DOS üzerinde olsanız bile çoklu iş parçacıkları kullanabilirsiniz!
• Ruby yüksek taşınabilirliğe sahiptir. GNU/Linux üzerinde geliştirilmiş olsa dahi, UNIX’in bir çok çeşidi, Mac OS X, Windows 95/98/Me/NT/2000/XP, DOS, BeOS, OS/2, vb. üzerinde çalışmaktadır.

Referanslar

• Rubby Web Sayfası
• Matz, Ruby-Talk e-posta listesi, 12 Mayıs, 2000.
• Matz, Ruby’nin Yaratıcısı İle Bir Söyleşi, Kasım. 29th, 2001.
• Matz, Ruby’de Bloklar ve Kapamalar, 22 Aralık, 2003.